Geschiedenis
Hoe maken wij onze prachtige gouden sieraden nog mooier, vroegen zich de oude Egyptenaren af, rond 1500 voor Chr. Zij smolten gouden bandjes op een gouden ondergrond en vulden de daardoor ontstane omheiningen (cloisons) op met halfedelstenen en stukjes glas. De kleuren daarvan: terra, wit en lapis lazuli contrasteerden met het goud en verfraaiden zo de sieraden tot een betoverend geheel.
De Byzantijnen rond 900 na Chr. hebben de vaardigheid ontwikkeld glaspasta’s te maken die zij konden vastsmelten op goud tot emaille. De prachtige kleuren hiervan blinken naast het stralend glanzende goud. Zij maakten cloisons door het solderen van heel fijne gouden bandjes op de gouden bodem. De vakjes worden opgevuld met kleurige emaillepasta en gesmolten. Het resultaat is emaille cloisonné.Nog later (rond 1500) kwam de mogelijkheid glaspoeders te vervaardigen met een uitzettingscoefficiënt die het mogelijk maakt emaille vast te smelten op zilver en rood koper. Ook schilderen met emaille werd mogelijk. door de verschillende smelttemperaturen van de verschillende emaillekleuren, steeds het ene emaille over het andere: emaille-peinture.
Werkwijze
Zelf werk ik het liefst met email cloisonné en ga als volgt te werk. Ik maak een ontwerptekening en verdeel deze in stukken of stukjes, juist als de zware Ioodlijnen in een glas in loodraam. Die loodlijnen breng ik over op het koper,waarna het koper volgens tekening wordt uitgezaagd. Dit is nodig, want ik heb een kleine oven met pyrex kap.
Op een iets gebogen treeftje van 10×10 cm leg ik dan een uitgezaagd koperplaatje, dat wordt uitgegloeid en dan gepolijst. Dan bedek ik de bovenkant van het plaatje met behulp van een penseel met hard-fondant emaillepoeder in gedistilleerd water; laat het drogen, en smelt dit vast totdat het doorschijnend wordt. Ook de achterzijde wordt van een laagje emaille voorzien om te voorkomen dat buiging in het plaatje ontstaat, of later afspringen van het emaille door spanning.
Een groot voordeel van de glazen kap van de oven is dat je het hele smeltproces goed in het oog kan houden. Intussen heb ik geplet zilverdraad van 0,8 mm hoog, in de vormen van mijn tekening gebogen met een klein tangetje. Met een fijn pincet beleg ik dan het plaatje koper daarmee. Door tevens toevoegen van fondant-emaillepoeder in gedistilleerd water schuift het draad minder gauw weg en smelt het in de oven ook goed vast in de emaille onderlaag.
Daarna volgt het mooiste werk: de invulling met de diverse kleuren in de cloisons en het smelten tot glanzend emaille, want nu pas ontstaan de verrassende en prachtige kleuren. De opstaande randjes slijp ik niet weg en de cloisons vul ik niet helemaal op omdat het email tegen het randje opsmelt en daar dus donkerder wordt. Hierdoor ontstaat meer levendigheid bij licht op- en doorval. Tenslotte worden de diverse stukjes als mozaiek samengebracht en met behulp van bisonkit vastgelijmd op hardboard.
Jos Melchers
