Bewerking van metaal

(verslag van een lezing, gehouden op 22 juni 1985)

Soort koper
Er zijn diverse kwaliteiten koper in de handel:

Gerard vindt een dikte van 0,7 mm het beste voldoen. Als het koper dikker is zal het langer duren voordat het goed warm is. Er is dan meer kans op inbranden. Is het koper te dun dan zal het te zeer krom trekken. Warneer het koper krom trekt moet men het plat neerleggen en weer recht drukken. Als onderplaat is nikkel zeer geschikt. Dit blijft goed en oxydeert niet. Het is echter duur in de aanschaf.

Koper knippen
Wanneer men koper knipt ontstaat langs de rand een zg. wrong. D.w.z.: de rand is hard geworden. Deze harde rand wordt er nu weer voorzichtig afgeknipt. De afgeknipte rand is te gebruiken als cloisonné draad. Wil men dus een stuk koper verwerken van 200 x 200 mm, dan moet men een stuk afknippen van 204 X 204 mm, en daar rondom 2 mm afknippen. Bij verhitting in de emailleeroven blijft de rand van het werkstuk nu recht, terwijl een rand waar de wrong nog in zit zal buigen.

Uitgloeien
Het uitgloeien van de koperplaat moet gebeuren op 650 °C. Als de plaat ‘afslaat‘ (verkleurt) nog drie minuten in de oven laten. Is de oventemperatuur hoger dan gaat het koper uitkristalliseren. Is de temperatuur lager dan blijft het koper hard. Na het uitgloeien moet het koper niet in het water worden gedaan, want dat zou opnieuw spanning erin brengen. Het koper moet rustig op een drager of op een stuk marmer afkoelen. Eventueel kan spanning met een hamer worden ‘uitgedreven’. Het koper wordt dan echter wel wat dunner.

Polijsten
Voor het polijsten gebruikt Gerard Scotch Brite, van 3M. We kunnen wel krasjes krijgen als we steeds in één richting werken, maar dit is op te vangen door in cirkelvormige bewegingen opnieuw te polijsten, waarna het koper opgepoetst wordt met spiritus en water. Wanneer Scotch Brite gebruikt wordt, moet men wel voorzichtig zijn; bij gebruik op een polijstmachine dienen ogen en neus beschermd te worden! Boren: in zacht koper kan men met een gewone boor een klein gaatje voorboren. Bij messing kan de boor ‘plaat vasthouden’. Dit is gevaarlijk. Voorzorgsmaatregel: als men de scherpe rand van de boor afslijpt dan wordt het gat in het metaal gefreesd. Eventueel kan men een doek (bijv. een stofdoek) op het metaal leggen en daar doorheen boren. Voorzichtigheid blijft geboden!

Zagen
In gebruik zijn hard-metaal zaagjes het beste. Deze kosten weliswaar fl 3,- tot 5.- per stuk, terwijl de gewone zaagjes ongeveer 25 cent kosten, maar in het gebruik zijn ze goedkoper en beter. Denk er aan dat je bij het zagen nooit doordrukt. Wanneer men met zagen begint moet de zaag in een hoek van ongeveer 45º worden gehouden. Daarna wordt de zaag voorzichtig in verticale richting gebracht. De werkhoogte dient te worden aangepast. Gerard zelf werkt het liefst staande, maar dan is een gewone tafel natuurlijk veel te laag.

Schuren
Gebruik schuurpapier. Wanneer we bij het schuren druk uitoefenen ontstaat warmte. De lijm uit het papier wordt dan zacht en het papier zal gauw kapot gaan. We moeten dus niet hard drukken bij het schuren. Het papier gaat dan niet alleen langer mee, maar de praktijk wijst uit dat het ook sneller gaat. Nog beter werken we met schuurlinnen. Dit slijt veel minder. Ook hier weer niet te hard drukken.

Cloisonné draad
Cloisonné draad kan men gemakkelijk zelf knippen. Een goede dikte is 0,7 mm. Voor het knippen moet men de plaat eerst uitgloeien. Het koper wordt dan zacht, zodat het gemakkelijk geknipt kan worden. Het breekt dan ook minder snel. Komt er een oxydelaagje op, dan een maal Scotch Brite er langs halen. Dan even schoonmaken met spiritus en water. Met een maal gloeien wordt het draad in een grondlaag van emaille vastgezet. Indien men een gemêleerde achtergrond gebruikt zal een eventueel zwart schuurpuntje dat per ongeluk achterbleef niet opvallen. Indien gewenst kan eventueel de breedte van de draad worden gebruikt.

Discussie
Een van de aanwezigen vraagt of bij gebruik van een nikkelen grondplaat het contra-emaille niet zal gaan vastzitten. Gerard antwoordt dat dit inderdaad het geval is. Bij afkoeling laat het echter vanzelf weer los, zodat dit geen probleem is. Eventueel kan men dragertjes maken van nikkel.

Gerard van der Linden